Những nội dung chính:
I. Những nét chính về tác giả – tác phẩm
1. Tác giả
– Chu Quang Tiềm (1897 – 1986), là nhà mĩ học, nhà lí luận văn học hiện đại và học giả nổi tiếng của Trung Quốc.
– Ông là nhà văn hóa lớn, có học vấn uyên tâm và là tác giả của nhiều bài chính luận nổi tiếng.
– Những bài chính luận của Chu Quang Tiềm mang phong cách nhẹ nhàng nhưng vẫn đầy đủ lí lẽ xác đáng, lập luận chặt chẽ, dẫn chứng sinh động và có tính thuyết phục sâu sắc. Văn phong chính luận của ông không hề khô khan mà có cả tâm tình và chút hài hước.
2. Tác phẩm
a. Xuất xứ văn bản
– “Bàn về đọc sách” trích trong cuốn “Danh nhân Trung Quốc bàn về niềm vui nỗi buồn của việc đọc sách” – Bắc Kinh, 1995.
b. Người dịch: Giáo sư Trần Đình Sử.
c. Phương thức biểu đạt: Nghị luận.
d. Bố cục: Ba phần
– Phần một: Từ đầu đến “nhằm phát hiện thế giới mới”: Tầm quan trọng và ý nghĩa của việc đọc sách.
– Phần hai: Tiếp theo đến “tự tiêu hao lực lượng”: Những khó khăn và thiên hướng sai lệch của việc đọc sách hiện nay.
– Phần ba: Còn lại: Bàn về các phương pháp chọn sách và đọc sách.
II. Trọng tâm kiến thức
1. Tầm quan trọng và ý nghĩa của việc đọc sách
a. Tầm quan trọng của sách
– Sách là kho tàng quý báu cất giữ di sản tinh thần nhân loại.
– Là những cột mốc trên con đường tiến hóa học thuật.
– Thành quả nhân loại đã đạt được trong quá khứ.
b. Ý nghĩa của việc đọc sách
– Đọc sách là con đường tích lũy, nâng cao vốn tri thức. Đó chính cách để chúng ta khẳng định và nâng tầm bản thân.
– Đọc sách chính là sự chuẩn bị trên con đường trường chinh vạn dặm để phát hiện thế giới mới.
– Chúng ta không thể thu được các thành tựu mới trên con đường học thuật nếu như không biết kế thừa thành tựu của các thời đã qua.
– Lấy thành quả của nhân loại trong quá khứ làm xuất phát điểm để phát hiện cái mới của thời đại ngày nay là điều vô cùng quan trọng. “Nếu xóa bỏ được hết các thành tựu của nhân loại đã đạt được trong quá khứ thì chưa biết chừng chúng ta đã lùi điểm xuất phát về đến mấy trăm năm, thậm chí là mấy ngàn năm trước…”
=> Đọc sách chính là trả món nợ với thành quả của nhân loại trong quá khứ và ôn lại kinh nghiệm, tư tưởng của nhân loại tích lũy suốt mấy nghìn năm.
=> Đọc sách còn là sự hưởng thụ các kiến thức, thành quả của bao người đã khổ công tìm kiếm mới thu nhận được.
2. Những khó khăn và thiên hướng sai lệch của việc đọc sách
Bàn về đọc sách – Chu Quang Tiềm đã nêu ra hai khó khăn cơ bản:
a. Sách nhiều khiến người ta không chuyên sâu, dễ sa vào lối ăn tươi, nuốt sống.
– Những học giả xưa bên Trung Quốc: “một đời đến bạc đầu mới đọc hết một quyển kinh… đọc quyển nào ra quyển ấy, miệng đọc, tâm ghi, nghiền ngẫm đến thuộc lòng, thấm vào xương tủy, biến thành một nguồn động lực tinh thần, cả đời dùng mãi không cạn”.
– Học giả ngày nay: “đọc hàng vạn cuốn sách… giống như ăn uống, các thứ không tiêu hóa được…”.
=> Cách đọc của người xưa là đọc kỹ, đọc nghiền ngẫm, đối lập với lối đọc nhanh vội, chỉ lãng phí thời gian, công sức. Lối so sánh cụ thể này không chỉ là một sự chứng minh thông minh mà còn là lời bàn luận triết lý sâu sắc.
b. Sách nhiều khiến người ta khó chọn lựa, dẫn đến lãng phí thời gian và sức lực với những cuốn sách không có ích.
– Tác giả đã so sánh việc chọn những cuốn sách giá trị: “giống như đánh trận, cần phải đánh vào thành trì kiên cố, đánh bại quân địch tinh nhuệ, chiếm cứ mặt trận xung yếu”.
– Việc đọc tham, đọc nhiều giống như đánh giặc mà “mục tiêu quá nhiều, che lấp mất vị trí kiên cố, chỉ đá bên đông, đấm bên tây, hóa ra thành lối đánh tự tiêu hao lực lượng”.
=> Bằng lối so sánh, phân tích rất độc đáo, thú vị này, tác giả đã chỉ ra một cách thuyết phục những nguy hại của lối đọc sách sai lệch.
3. Bàn về các phương pháp chọn sách và đọc sách
a. Phương pháp chọn sách
+ Phải chọn cho tinh, đọc cho kỹ những quyển nào thực sự có giá trị, có lợi cho mình, chứ không cốt lấy nhiều.
+ Cần đọc kỹ các cuốn sách, tài liệu cơ bản thuộc lĩnh vực kiến thức phổ thông và kiến thức chuyên sâu.
+ Chọn sách phải có mục đích, có định hướng rõ ràng, không nhất thời tùy hứng.
+ Trong khi đọc tài liệu chuyên sâu, cũng không thể xem thường việc đọc loại sách thường thức, loại sách ở lĩnh vực gần gũi, kế cận với chuyên môn của mình để đảm bảo nguyên tắc “vừa chuyên vừa rộng”.
=> Tác giả bài viết đã đi đến khẳng định: “Trên đời không có học vấn nào là cô lập, tách rời các học vấn khác”. Vì thế, “không biết rộng thì không thể chuyên”, “không thông thái thì không thể nắm gọn”. Đồng thời, ý kiến này đã chứng tỏ được kinh nghiệm và sự từng trải của một học giả lớn.
b. Phương pháp đọc sách
– Tác giả đã bàn rất cụ thể về phương pháp đọc sách.
+ Không nên đọc lướt qua, mà phải say mê, vừa đọc vừa “trầm ngâm tích lũy”, “tưởng tượng tự do” nhất là đối với những cuốn sách có giá trị.
+ Không nên đọc sách một cách tràn lan theo kiểu hứng thú cá nhân mà cần đọc có kế hoạch và có hệ thống.
– Từ việc bàn luận về phương pháp đọc sách, tác giả đã đưa ra ý nghĩa của việc đọc sách đối với việc rèn luyện nhân cách và tính cách của con người.
+ Đọc sách là một công việc rèn luyện, một cuộc chơi âm thầm và gian khổ cho tương lai đối với những người nuôi chí, lập nghiệp trong một môn học vấn nào đó.
+ Đọc sách không chỉ là việc học tập tri thức mà còn là chuyện rèn luyện tính cách, chuyện học làm người.
III. Tổng kết
1. Nội dung
Bàn về đọc sách – Chu Quang Tiềm đã nêu ra những ý kiến xác đáng về việc chọn sách và đọc sách, phương pháp đọc sách hiệu quả trong thời đại ngày nay.
2. Nghệ thuật
Bàn về đọc sách có bố cục chặt chẽ, hợp lí, ý kiến dẫn dắt tự nhiên. Cách viết giàu hình ảnh, ví von, cụ thể, sinh động.
IV. Một số dạng đề tham khảo
Câu 1. Trong văn bản “Bàn về đọc sách”, tác giả Chu Quang Tiềm viết:
“Đọc sách không cốt lấy nhiều, quan trọng nhất là phải chọn cho tinh, đọc cho kỹ. Nếu đọc được 10 quyển sách không quan trọng, không bằng đem thời gian, sức lực đọc 10 quyển ấy mà đọc một quyển thật sự có giá trị. Nếu đọc được mười quyển sách mà chỉ lướt qua, không bằng chỉ lấy một quyển mà đọc mười lần. “Sách cũ trăm lần xem chẳng chán – Thuộc lòng, ngẫm kỹ một mình hay”, hai câu thơ đó đáng làm lời răn cho mỗi người đọc sách. … Đọc ít mà đọc kỹ, thì sẽ tập thành nếp suy nghĩ sâu xa, trầm ngâm tích luỹ, tưởng tượng tự do đến mức làm đổi thay khí chất; đọc nhiều mà không chịu nghĩ sâu, như cưỡi ngựa qua chợ, tuy châu báu phơi đầy, chỉ tổ làm mắt hoa, ý loạn, tay không mà về.”
(Ngữ văn 9, tập 2, NXB Giáo dục Việt Nam, 2015)
a. Ở phần trích trên, tác giả đã đưa ra lời khuyên gì về việc đọc sách?
b. Trong câu văn “Đọc ít mà đọc kỹ, thì sẽ tập thành nếp suy nghĩ sâu xa, trầm ngâm tích lũy, tưởng tượng tự do đến mức làm đổi thay khí chất; đọc nhiều mà không chịu nghĩ sâu, như cưỡi ngựa qua chợ, tuy châu báu phơi đầy, chỉ tổ làm mắt hoa, ý loạn, tay không mà về”, tác giả đã sử dụng phép tu từ gì? Nêu hiệu quả nghệ thuật của việc sử dụng phép tu từ ấy trong đoạn trích.
c. Đọc sách là một con đường quan trọng để tích luỹ, nâng cao học vấn. Em hãy trình bày suy nghĩ (Khoảng 1 trang giấy thi) về vấn đề đọc sách trong hoàn cảnh thế giới công nghệ thông tin đang phát triển mạnh mẽ như hiện nay.
Câu 2. Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu:
“Đọc sách không cốt lấy nhiều, quan trọng nhất là phải chọn cho tinh, đọc cho kĩ. Nếu đọc được 10 quyền sách không quan trọng, không bằng đem thời gian, sức lực đọc 10 quyển ấy mà đọc một quyển thật sự có giá trị. Nếu đọc được 10 quyển sách mà chỉ lướt qua, không bằng chỉ lấy một quyển mà đọc 10 lần.”
(“Bàn về đọc sách” – Chu Quang Tiềm)
a. Nêu chủ để của văn bản Bàn về đọc sách. Đoạn trích trên đề cập đến khía cạnh nào của chủ đề.
b. Vì sao tác giả cho rằng: “Đọc sách không cốt lấy nhiều, quan trọng nhất là phải chọn cho tỉnh, đọc cho kĩ”
c. Hãy viết một đoạn văn (khoảng ½ trang giấy thi) theo cách diễn dịch trình bày suy nghĩ của em về hiện tượng nhiều học sinh rất ít đọc sách, thờ ơ với sách. Trong đoạn văn có sử dụng một khởi ngữ và một thành phần biệt lập.
Câu 3. Đọc đoạn trích sau và thực hiện yêu cầu bên dưới:
“Đọc sách không cốt lấy nhiều, quan trọng nhất là phải chọn cho tinh, đọc cho kĩ. Nếu đọc được 10 quyển sách không quan trọng, không bằng đem thời gian, sức lực đọc 10 quyển ấy mà đọc một quyển thật sự có giá trị. Nếu đọc được mười quyển sách mà chỉ lướt qua, không bằng chỉ lấy một quyển mà đọc mười lần. “Sách cũ trăm lần xem chẳng chán – Thuộc lòng, ngẫm kĩ một mình hay”, hai câu thơ đó đáng làm lời răn cho mỗi người đọc sách. Đọc sách vốn có ích riêng cho mình, đọc nhiều không thể coi là vinh dự, đọc ít cũng không phải là xấu hổ. Đọc ít mà đọc kĩ, thì sẽ tập thành nếp suy nghĩ sâu xa, trầm ngâm tích lũy, tưởng tượng tự do đến mức làm đổi thay khí chất; đọc nhiều mà không chịu nghĩ sâu, như cưỡi ngựa qua chợ, tuy châu báu phơi đầy, chỉ tổ làm cho mắt hoa ý loạn, tay không mà về.”
(Ngữ Văn 9, tập 2, NXB Giáo dục Việt Nam 2016, trang 4, 5)
Câu 1. Nêu xuất xứ của đoạn trích trên. Xác định nội dung chính của đoạn trích.
Câu 2. Chỉ ra và nêu tác dụng của một nét nghệ thuật đặc sắc trong câu văn sau: “Nếu đọc được mười quyển sách mà chỉ lướt qua, không bằng chỉ lấy một quyển mà đọc mười lần”.
Câu 3. Từ tinh thần của đoạn trích trên, hãy viết một đoạn văn ngắn (khoảng ½ trang) theo kiểu Tổng – phân – hợp, trình bày suy nghĩ của bản thân về phương pháp đọc sách sao cho hiệu quả.
Làm chủ kiến thức Ngữ văn 9 – Luyện thi vào 10
Tác giả: Phạm Trung Tình
