I. Kiến thức cần nhớ
a. Tác giả
- Hồ Chí Minh (19/05/1890 – 02/09/1969)
- Là vị lãnh tụ tài ba vĩ đại của dân tộc Việt Nam, lại vừa là một nhà thơ xuất sắc.
- Người sinh tại làng Sen Kim Liên – Nghệ An.
- Xuất thân từ một gia đình nho học.
- Ngay từ nhỏ đã được tiếp xúc với tư tưởng cách mạng.
- Người có tấm lòng nhân hậu dễ đồng cảm xúc động, là một người yêu thiên nhiên và yêu con người.
- Tác phẩm tiêu biểu: “Nhật kí trong tù”, thơ chữ hán và tập thơ chữ Nôm, văn chính luận, truyện kí.
⇒ Nhà văn lớn, Danh nhân văn hóa thế giới.
b. Tác phẩm
– Xuất xứ
*/ Bài thơ được sáng tác vào những năm đầu kháng chiến chống Pháp ở chiến khu Việt Bắc.
- “Cảnh khuya”: 1947.
- “Rằm tháng giêng”: 1948.
– Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt (cả 2 bài)
– Dịch thơ: “Rằm tháng giêng” thể lục bát
– Bố cục
*/ “Cảnh khuya” Chia làm 2 phần
- Phần 1 (2 câu thơ đầu): Cảnh khuya tại chiến khu Việt Bắc.
- Phần 2 (Còn lại): Tâm trạng của nhà thơ.
*/ “Rằm tháng giêng” chia làm 2 phần
- Phần 1 (2 câu thơ đầu): Cảnh trăng rằm tháng giêng trên sông Việt Bắc
- Phần 2 (Còn lại): Hình ảnh con người.
– Đặc điểm chung của hai bài thơ
*/ Cùng tác giả
*/ Cùng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt
*/ Cùng hoàn cảnh sáng tác
*/ Cùng kết hợp miêu tả và biểu cảm trong thơ
Nội dung
- Hai bài thơ miêu tả cảnh trăng ở khu Việt Bắc, tình cảm thiên nhiên, tâm hồn nhạy cảm, lòng yêu nước sâu nặng và phong thái lạc quan, ung dung của Bác Hồ.
- Hai bài thơ có nhiều hình ảnh thiên nhiên đẹp, có màu sắc cổ điển mà bình dị tự nhiên.
II. Phân tích bài thơ
1. Cảnh khuya
a. Bức tranh thiên nhiên cảnh khuya nơi chiến khu Việt Bắc
– So sánh: Tiếng suối – tiếng hát.
→ Cảnh gần gũi với con người, trẻ trung, sống động.
– Điệp từ, nhân hoá: “lồng”
→ Lộng lẫy, nhiều đường nét, hình khối, giao hoà, giao cảm.
⇒ Có nhạc, có họa.
b. Tâm trạng của Bác
– So sánh, điệp từ: “Chưa ngủ”
- Mãi ngắm cảnh đẹp
- Lo việc nước
→ Hài hoà chất nghệ sĩ và chất chiến sĩ.
c. Tổng kết
– Giá trị nghệ thuật
- Viết theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt
- Kết hợp hài hoà giữa màu sắc cổ điển và tinh thần hiện đại.
- Lời thơ tự nhiên gợi cảm.
- Sử dụng các biện pháp tu từ (so sánh, điệp từ) đạt hiệu quả cao.
- Sáng tạo nhiệp điệu ở câu 1 và 4.
– Giá trị nội dung
- Thể hiện sự gắn bó hòa hợp giữa tình yêu thiên nhiên và lòng yêu
2. Rằm tháng giêng
a. Cảnh trăng rằm tháng giêng trên sông Việt Bắc
– Không gian: Cao rộng, bát ngát.
– Điệp từ: “Xuân”
→ Cảnh vật lộng lẫy, trong trẻo, trẻ trung, đầy sức sống.
b. Hình ảnh con người
– “Bàn việc quân”
→ Yêu quê hương, cách mạng.
– “Trăng đầy thuyền”.
→ Phong thái ung dung, lạc quan, tin tưởng vào thắng lợi của cách mạng.
⇒ Chất thép hài hoà chất nghệ sĩ trong tâm hồn Bác.
c. Tổng kết
– Giá trị nghệ thuật
- Viết theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt
- Kết hợp hài hoà giữa màu sắc cổ điển và tinh thần hiện đại.
- Ngôn từ tự nhiên, bình dị và gợi cảm.
- Sử dụng các biện pháp (so sánh, điệp từ, liên tưởng) đạt hiệu quả cao.
– Giá trị nội dung
- Cảnh trăng ở chiến khu Việt Bắc tràn đầy sức sông
- Thể hiện tình yêu thiên nhiên, lòng yêu nước sâu nặng và phong thái ung dung, lạc quan của Bác Hồ
