I. Kiến thức cơ bản
a. Tác giả
- Hồ Xuân Hương (1772 – 1822), quê ở Nghệ An
- Là nhà thơ tài hoa, độc đáo nhất trong nền văn học trung đại Việt Nam
- Được mệnh danh là bà chúa thơ Nôm
b. Tác phẩm
– Là một trong những tác phẩm tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật thơ Hồ Xuân Hương
– Thể thơ : Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật
– Ngôn ngữ thơ bình dị, thành ngữ, mô-típ dân gian
– Sáng tạo trong việc xây dựng nhiều tầng ý nghĩa
– Đề tài: vịnh vật
– Bố cục: Chia làm 2 phần
- Hình ảnh bánh trôi nước
- Nhan sắc, thân phận và phẩm chất của người phụ nữ qua hình ảnh bánh trôi nước
c. Giá trị nội dung và nghệ thuật
– Nội dung:
- Miêu tả bánh trôi nước
- Phản ánh thân phận và phẩm chất người phụ nữ trong xã hội cũ, trân trọng vẻ đẹp của họ
- Cảm thông cho số phận của họ
– Nghệ thuật:
- Kết cấu chặt chẽ, độc đáo
- Ẩn dụ sử dụng qua hệ từ
- Ngôn ngữ giản
- Biểu cảm ẩn kín qua ẩn dụ
II. Phân tích bài thơ
a. Hình ảnh bánh trôi nước
– Nội dung
- Hình thức bên ngoài
- Màu sắc: Trắng
- Hình dáng: Tròn
- Nhân: Đỏ son
- Cách nấu: luộc trong nước
- Sống: Chìm; Chín: Nổi
→ Tròn trịa, tinh khiết, không pha tạp, có thể thay đổi
– Chất lượng bên trong: ngon, ngọt, không thay đổi
– Nghệ thuật
- Nhân hóa
- Sử dụng cặp quan hệ từ: vừa…vừa hô ứng nhau
- Đảo ngữ
⇒ Bánh trôi là một loại bánh vừa đẹp về hình thức, vừa ngon đậm đà và hấp dẫn.
⇒ Thể hiện tình yêu tha thiết với món ăn bình dị, dân dã mang đậm bản sắc dân tộc
b. Vẻ đẹp và thân phận của người phụ nữ qua hình ảnh bánh trôi nước
– Hình thể “vừa trắng lại vừa tròn”
- Vừa tròn
- Vừa trắng
→ Vẻ đẹp ngoại hình
→ Xinh đẹp, khỏe mạnh, hoàn hảo
– Thân phận “bảy nổi ba chìm”
- Đối lập: Nổi > < Chìm
- Đảo thành ngữ: Ba chìm, bảy nổi → Bảy nổi, ba chìm
→ Bấp bênh, lận đận, vất vả, trôi nổi và truân chuyên
– Số phận “rắn nát mặc dầu”
→ Phó thác, phụ thuộc, chìm nổi, bấp bênh và cam chịu
– Phẩm chất “vẫn giữ tấm lòng son”
→ Sắt son, trong trắng, chung thủy, nghĩa tình
⇒ Vẻ đẹp tâm hồn, nhân cách
=> Phẩm chất cao quí, son sắt, thuỷ chung, tình nghĩa
– Nghệ thuật
- Ẩn dụ
- Kết cấu chặt chẽ
- Ngôn ngữ bình dị
⇒ Người phụ nữ mang vẻ đẹp hoàn hảo về hình thể và tâm hồn nhưng cuộc đời lại chịu nhiều nỗi bất hạnh
